રશિયન રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિને બંને શક્તિઓ વચ્ચેની છેલ્લી શસ્ત્ર નિયંત્રણ સંધિમાં નિર્ધારિત વ્યૂહાત્મક પરમાણુ શસ્ત્રો પરની મર્યાદા સ્વેચ્છાએ જાળવી રાખવાની ઓફર કરી છે, જાે અમેરિકા પણ આવું જ કરે.
વ્હાઇટ હાઉસના પ્રેસ સેક્રેટરી કેરોલિન લીવિટે જણાવ્યું હતું કે પુતિનનો પ્રસ્તાવ “ખૂબ સારો” લાગ્યો, પરંતુ ભૂતકાળમાં સંધિના ભાવિ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરનારા યુએસ રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ પોતે આ ઓફરનો જવાબ આપશે.
૨૦૧૦નો ન્યૂ સ્ટાર્ટ કરાર, જે ફેબ્રુઆરીમાં સમાપ્ત થાય છે, તે વિશ્વના બે સૌથી મોટા પરમાણુ શસ્ત્રાગારના કદને મર્યાદિત કરે છે. ઘણા નિષ્ણાતોને ડર છે કે તેની સમાપ્તિ શસ્ત્ર સ્પર્ધાને વેગ આપી શકે છે કારણ કે બંને પક્ષો વ્યૂહાત્મક શસ્ત્રોના જમાવટને વેગ આપે છે.
મૂળ સંધિ ફક્ત પાંચ વર્ષ માટે લંબાવી શકાય છે, જેને પુતિન અને ભૂતપૂર્વ યુએસ રાષ્ટ્રપતિ જાે બિડેન ૨૦૨૧ માં અમલમાં મૂકવા સંમત થયા હતા, તેથી જ પુતિને ટ્રમ્પને સ્વેચ્છાએ એક વર્ષના અનૌપચારિક રોલઓવર પર સંમત થવાની અપીલ કરી હતી.
યુક્રેન ટ્રમ્પને રશિયા પર કડક પ્રતિબંધો લાદવા માટે મનાવવાનો પ્રયાસ કરતી વખતે તેમની ઓફર, પુતિને તેમની સુરક્ષા પરિષદની બેઠકમાં જાહેર કરી હતી.
“રશિયા ૫ ફેબ્રુઆરી, ૨૦૨૬ પછી એક વર્ષ માટે નવી જી્છઇ્ સંધિ હેઠળ કેન્દ્રીય સંખ્યાત્મક મર્યાદાઓનું પાલન કરવાનું ચાલુ રાખવા માટે તૈયાર છે,” તેમણે કહ્યું.
“ત્યારબાદ, પરિસ્થિતિના વિશ્લેષણના આધારે, અમે આ સ્વૈચ્છિક, સ્વ-લાદવામાં આવેલા પ્રતિબંધો જાળવી રાખવા કે નહીં તે અંગે ર્નિણય લઈશું.”
ટ્રમ્પે જુલાઈમાં કહ્યું હતું કે તેઓ સંધિમાં નિર્ધારિત વ્યૂહાત્મક પરમાણુ શસ્ત્રોની મર્યાદા તેની સમાપ્તિ પછી જાળવી રાખવા માંગે છે.
સંધિમાં વ્યૂહાત્મક પરમાણુ શસ્ત્રોની સંખ્યા ૧,૫૫૦ અને ડિલિવરી વાહનો – મિસાઇલો, સબમરીન અને બોમ્બર્સ – દરેક બાજુ ૭૦૦ સુધી મર્યાદિત છે.
પુતિન યુક્રેન યુદ્ધ સમાપ્ત કરવા માટે દબાણ હેઠળ
પુતિને કહ્યું કે તેમનો પ્રસ્તાવ વૈશ્વિક અપ્રસારના હિતમાં છે અને શસ્ત્ર નિયંત્રણ અંગે વોશિંગ્ટન સાથે વાતચીતને વેગ આપવા માટે મદદ કરી શકે છે.
“આ પગલું ફક્ત ત્યારે જ શક્ય બનશે જાે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ સમાન રીતે કાર્ય કરે, અને એવા પગલાં ન લે જે હાલના નિવારણ ક્ષમતાઓના સંતુલનને નબળી પાડે અથવા તેનું ઉલ્લંઘન કરે,” પુતિને કહ્યું.
રશિયન નેતા પર ટ્રમ્પ દ્વારા યુક્રેનમાં યુદ્ધ સમાપ્ત કરવા માટે સંમત થવા માટે દબાણ કરવામાં આવી રહ્યું છે અને તેમનો પ્રસ્તાવ મોસ્કો દ્વારા નીતિમાં એકપક્ષીય ફેરફાર હોય તેવું લાગે છે, જેણે અત્યાર સુધી આગ્રહ રાખ્યો છે કે જાે યુક્રેન પરના તીવ્ર મતભેદોને કારણે એકંદર સંબંધોમાં સુધારો થાય તો જ તે આવા મુદ્દાઓ પર વોશિંગ્ટન સાથે વાતચીત કરશે.
સંધિના પુનર્નિર્માણ પર વાતચીત હજુ સુધી શરૂ થવાની બાકી છે
યુક્રેન પરના સમાન મતભેદોનો અર્થ એ છે કે બંને શક્તિઓએ સંધિને નવીકરણ અથવા પુનર્નિર્માણ પર વાતચીત શરૂ કરી નથી, જાેકે ટ્રમ્પે ચીન સાથે પણ નવો પરમાણુ શસ્ત્ર નિયંત્રણ સોદો કરવાની તેમની ઇચ્છા વિશે વાત કરી છે.
બેઇજિંગે તેને શામેલ કરવા જાેઈએ તે વિચારને નકારી કાઢ્યો છે.
ચીનના વિદેશ મંત્રાલયે મંગળવારે જણાવ્યું હતું કે ચીને નવી જી્છઇ્ સંધિને લંબાવવાની ઓફરમાં રશિયાના “સકારાત્મક વલણ” ની પ્રશંસા કરી છે.
મંત્રાલયના પ્રવક્તા ગુઓ જિયાકુને જણાવ્યું હતું કે યુએસ અને રશિયાએ “ચકાસણીયોગ્ય, બદલી ન શકાય તેવી અને કાયદેસર રીતે બંધનકર્તા રીતે” તેમના પરમાણુ શસ્ત્રાગાર ઘટાડવાનું ચાલુ રાખવું જાેઈએ.
આર્મ્સ કંટ્રોલ એસોસિએશન એડવોકેસી ગ્રુપના એક્ઝિક્યુટિવ ડિરેક્ટર ડેરિલ કિમબોલે પુતિનની ઓફરને “સકારાત્મક અને સ્વાગતપાત્ર પગલું” ગણાવ્યું.
વોશિંગ્ટનને આવો જ જવાબ આપવા વિનંતી કરતા, કિમબોલે કહ્યું કે ટ્રમ્પ અને પુતિન “વિશ્વ સામેના સૌથી તાત્કાલિક અસ્તિત્વના સુરક્ષા ખતરાને ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે”.
પુતિને કહ્યું કે રશિયા યુએસ પરમાણુ શસ્ત્રોની પ્રવૃત્તિ પર નજર રાખશે, ખાસ કરીને મિસાઇલ સંરક્ષણને મજબૂત બનાવવાની યોજનાઓ અને અવકાશમાં મિસાઇલ ઇન્ટરસેપ્ટર્સ તૈનાત કરવાના પ્રસ્તાવો પર ધ્યાન આપશે.
“આવી અસ્થિર ક્રિયાઓના વ્યવહારિક અમલીકરણથી જી્છઇ્ ક્ષેત્રમાં યથાસ્થિતિ જાળવવાના અમારા પ્રયાસો નિષ્ફળ થઈ શકે છે,” પુતિને ચેતવણી આપી. “અમે તે મુજબ પ્રતિક્રિયા આપીશું.”