ભારતની વિશાળ વસ્તી ગણતરી ૨૦૨૭ ની કવાયત આ નવેમ્બરમાં શરૂ થતા પ્રી-ટેસ્ટ તબક્કા સાથે શરૂ થવાની તૈયારીમાં છે, જે દેશની સૌપ્રથમ ડિજિટલ અને જાતિ-સમાવેશક વસ્તી ગણતરી હાથ ધરવા તરફનું પ્રથમ મોટું પગલું છે. ભારતના રજિસ્ટ્રાર જનરલ અને વસ્તી ગણતરી કમિશનર મૃત્યુંજય કુમાર નારાયણ દ્વારા જારી કરાયેલ ગેઝેટ સૂચના દ્વારા આ જાહેરાત કરવામાં આવી હતી.
બધા રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં પૂર્વ-પરીક્ષણ કવાયત શરૂ થશે
વસ્તી ગણતરી ૨૦૨૭ ના પ્રથમ તબક્કા માટે પૂર્વ-પરીક્ષણ, જેમાં ઘરયાદી અને ગૃહ ગણતરીનો સમાવેશ થાય છે, ૧૦ નવેમ્બર થી ૩૦ નવેમ્બર, ૨૦૨૫ દરમિયાન તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં પસંદગીના નમૂના વિસ્તારોમાં હાથ ધરવામાં આવશે. આ તબક્કામાં ૧ એપ્રિલ, ૨૦૨૬ અને ૨૮ ફેબ્રુઆરી, ૨૦૨૭ વચ્ચે યોજાનારી રાષ્ટ્રવ્યાપી વસ્તી ગણતરી કામગીરી માટે તૈયારીનું મૂલ્યાંકન કરવામાં આવશે.
એક મુખ્ય નવીનતામાં, નાગરિકો પાસે ૧ નવેમ્બર થી ૭ નવેમ્બર, ૨૦૨૫ દરમિયાન એક ખાસ વિન્ડો દરમિયાન સ્વ-ગણતરી કરવાનો, તેમની વિગતો ડિજિટલ રીતે ભરવાનો વિકલ્પ હશે. ભારતના વસ્તી ગણતરીના ઇતિહાસમાં પ્રથમ વખત ભાગીદારીને પ્રોત્સાહન આપવા અને ગણતરીકર્તાના કાર્યભારને ઘટાડવા માટે આ સુવિધા રજૂ કરવામાં આવી રહી છે.
૨૦૨૬ માં બે તબક્કાની ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી શરૂ થશે
સંપૂર્ણ વસ્તી ગણતરી ૨૦૨૭ બે મુખ્ય તબક્કામાં શરૂ થશે-
તબક્કો ૧- ઘરયાદી અને રહેઠાણ કામગીરી (ૐન્ર્ં)-
આવાસની સ્થિતિ, ઘરગથ્થુ સંપત્તિ અને આવશ્યક સુવિધાઓની ઉપલબ્ધતા પર ડેટા એકત્રિત કરવામાં આવશે.
તબક્કો ૨- વસ્તી ગણતરી (ઁઈ)-
દરેક ઘરમાંથી વિગતવાર વસ્તી વિષયક, સામાજિક-આર્થિક અને સાંસ્કૃતિક ડેટા એકત્રિત કરવામાં આવશે.
અધિકારીઓએ પુષ્ટિ આપી કે વસ્તી ગણતરીનો તબક્કો ૧ ફેબ્રુઆરી, ૨૦૨૭ ના રોજ શરૂ થવાનો છે.
જાતિ ગણતરી સાથે પ્રથમ ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી
વસ્તી ગણતરી ૨૦૨૭ એક સીમાચિહ્નરૂપ કવાયત હશે કારણ કે તે ભારતમાં પ્રથમ સંપૂર્ણ ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી હશે અને તેમાં નાગરિકોના જાતિ જાેડાણોની ગણતરી પણ શામેલ હશે. પૂર્વ-પરીક્ષણ તબક્કાનો હેતુ ડેટા સંગ્રહ પદ્ધતિઓ, મોબાઇલ એપ્લિકેશન પ્રદર્શન, ગણતરીકાર તાલીમ મોડ્યુલો અને લોજિસ્ટિક્સ સહિત કામગીરીના સમગ્ર ઇકોસિસ્ટમનું મૂલ્યાંકન કરવાનો છે.
મોટા પાયે માનવ સંસાધન એકત્રીકરણ
૩૪ લાખથી વધુ ગણતરીકારો અને સુપરવાઇઝર, ૧.૩ લાખ વસ્તી ગણતરીના કર્મચારીઓને સંપૂર્ણ પાયે આ કવાયત માટે એકત્ર કરવામાં આવશે. તેમને આ ડિજિટલ પ્રક્રિયાના સરળ અમલ માટે રચાયેલ મોબાઇલ ઉપકરણો અને વિશિષ્ટ એપ્લિકેશનોનો ઉપયોગ કરવાની તાલીમ આપવામાં આવશે.
આ કવાયત પ્રથા શરૂ થઈ ત્યારથી ૧૬મી રાષ્ટ્રીય વસ્તી ગણતરી અને ભારતની સ્વતંત્રતા પછી હાથ ધરવામાં આવેલી આઠમી રાષ્ટ્રીય વસ્તી ગણતરી તરીકે ચિહ્નિત કરશે.
સમાવેશી વસ્તી ગણતરી માટે માળખાને મજબૂત બનાવવું
અધિકારીઓએ ભાર મૂક્યો કે આગામી પૂર્વ-પરીક્ષણ ફક્ત પ્રક્રિયાગત નથી પરંતુ વિશ્વની સૌથી મોટી વસ્તી ગણતરી કામગીરીમાંની એક પહેલાં સાધનો, ટેકનોલોજી અને પદ્ધતિઓને શુદ્ધ કરવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે. આધુનિક ડિજિટલ સાધનો અને નવી સ્વ-ગણતરી સુવિધા સાથે પરંપરાગત ફિલ્ડવર્કનું મિશ્રણ કરીને, વસ્તી ગણતરી ૨૦૨૭ ભારતના વસ્તી વિષયક ડેટા સંગ્રહને પહેલા કરતાં વધુ કાર્યક્ષમ, પારદર્શક અને સમાવેશી બનાવવાનો પ્રયાસ કરે છે.