કેન્દ્રીય ગૃહ અને સહકારિતા મંત્રી શ્રી અમિત શાહે મુંબઈ, મહારાષ્ટ્રમાં ઇન્ડિયા મેરીટાઈમ વિક- ૨૦૨૫નું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. આ પ્રસંગે મહારાષ્ટ્રના મુખ્યમંત્રી દેવેન્દ્ર ફડણવીસ, ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલ, ગોવાના મુખ્યમંત્રી ડૉ. પ્રમોદ સાવંત, ઓડિશાના મુખ્યમંત્રી મોહન ચરણ માઝી, મહારાષ્ટ્રના નાયબ મુખ્યમંત્રીઓ એકનાથ શિંદે અને અજિત પવાર અને કેન્દ્રીય બંદરો, શિપિંગ અને જળમાર્ગ મંત્રી સર્બાનંદ સોનોવાલ સહિત અનેક મહાનુભાવો ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.
કેન્દ્રીય ગૃહ અને સહકારિતા મંત્રીએ પોતાના સંબોધનમાં નોંધ્યું હતું કે મુંબઈ વિશ્વ વિખ્યાત ગેટવે ઓફ ઈન્ડિયાનું ઘર છે. તેમણે કહ્યું કે આ ક્ષણ ભારતનો દરિયાઈ ક્ષણ છે, જે ગેટવે ઓફ ઈન્ડિયાને ગેટ વે ઓફ વર્લ્ડમાં પરિવર્તિત કરે છે. છેલ્લા દાયકામાં, મેરીટાઈમ સમિટોએ સાબિત કર્યું છે કે, દરિયાઈ અર્થતંત્રમાં આપણે હાથ ધરેલા ગહન માળખાકીય સુધારાઓના આધારે, ભારત હવે એક શક્તિશાળી ઉભરતી શક્તિ છે, જે વૈશ્વિક દરિયાઈ નકશા પર ઊંચું ઊભું છે.
શ્રી અમિત શાહે કહ્યું કે ભારતની દરિયાઈ શક્તિ અને વ્યૂહાત્મક સ્થાન એ હકીકતમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે કે આપણો દરિયાઈ વિસ્તાર ૧૧,૦૦૦ કિલોમીટરથી વધુ લાંબો છે. ૧૩ દરિયાઈ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો સહિત આપણા દરિયાઈ રાજ્યો ય્ડ્ઢઁમાં આશરે ૬૦ ટકા ફાળો આપે છે. તેમણે કહ્યું કે ૨.૩૭ મિલિયન ચોરસ કિલોમીટરનો એક્સક્લુઝિવ ઇકોનોમિક ઝોન (ઈઈઢ) વિશ્વભરના રોકાણકારો અને ઉત્પાદકોને આકર્ષે છે, અને આ દરિયાઈ રાજ્યોમાં આશરે ૮૦૦ મિલિયનની વસ્તી રહે છે. શ્રી શાહે કહ્યું કે હિંદ મહાસાગર ક્ષેત્ર (ૈર્ંંઇ) ના ૩૮ દેશો વૈશ્વિક નિકાસમાં આશરે ૧૨ ટકા ફાળો આપે છે. અમે આ સમિટ દ્વારા વૈશ્વિક રોકાણકારો અને દરિયાઈ ઉદ્યોગ ચેમ્પિયનોને આ સંપૂર્ણ ક્ષમતા આપી રહ્યા છીએ.
કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રીએ કહ્યું કે ભારત, તેની દરિયાઈ સ્થિતિ, લોકશાહી સ્થિરતા અને નૌકાદળ ક્ષમતાઓના બળ પર, વિકાસ, સુરક્ષા અને પર્યાવરણને વેગ આપીને, ઈન્ડો-પેસિફિક અને ગ્લોબલ સાઉથ વચ્ચે સેતુની ભૂમિકા ભજવી રહ્યું છે. ભારતનો દરિયાઈ ઇતિહાસ આશરે ૫,૦૦૦ વર્ષ જૂનો છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં, ભારત એક નવો દરિયાઈ ઇતિહાસ બનાવવા માટે તૈયાર છે. આ પરિષદમાં ૧૦૦ થી વધુ દેશોના પ્રતિનિધિઓ ઉપસ્થિત છે, જે એ હકીકતનો પુરાવો છે કે ભારતનો દરિયાઈ વારસો વૈશ્વિક ભાગીદારી અને પ્રાદેશિક સ્થિરતાનું કેન્દ્રબિંદુ રહે છે.
શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે ભારતીય દરિયાઈ સપ્તાહ ભારત-પ્રશાંત ક્ષેત્રમાં સૌથી પ્રતિષ્ઠિત દરિયાઈ સંવાદ પ્લેટફોર્મ તરીકે ઉભરી આવ્યું છે. ૨૦૨૫ સમિટ ૨૦૪૭ સુધીમાં દરિયાઈ ઉદ્યોગમાં ઉચ્ચ સ્થાન પ્રાપ્ત કરવાના ભારતના લક્ષ્યને પ્રાપ્ત કરવામાં નોંધપાત્ર યોગદાન આપશે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે આ વર્ષના સંસ્કરણમાં ૧૦૦થી વધુ દેશોના ૩૫૦થી વધુ વક્તાઓ, ૫૦૦થી વધુ કંપનીઓ અને ૧૦૦,૦૦૦થી વધુ પ્રતિનિધિઓની ભાગીદારી જાેવા મળશે. ?૧૦ લાખ કરોડના રોકાણની તકો પણ ઊભી થશે. ગૃહમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે ભારત સ્પર્ધામાં નહીં, પરસ્પર સહયોગમાં માને છે. પરસ્પર સહયોગ દ્વારા, અમે દેશના દરિયાઈ ઉદ્યોગને વૈશ્વિક દરિયાઈ ઉદ્યોગ સાથે જાેડવા માટે એક વ્યાપક રોડમેપ વિકસાવ્યો છે.
કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અને સહકારિતા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીનો દરિયાઈ દ્રષ્ટિકોણ સુરક્ષા, ટકાઉપણું અને આર્ત્મનિભરતાના ત્રણ સ્તંભો પર આધારિત છે. મેરીટાઇમ ઇન્ડિયા વિઝન ૨૦૧૩ સાથે, અમે સાગરમાલા, બ્લુ ઇકોનોમી અને ગ્રીન મેરીટાઇમ વિઝન જેવી પહેલો શરૂ કરી છે, અને વૈશ્વિક જહાજ નિર્માણ ઉદ્યોગમાં ભારતને ટોચના પાંચ દેશોમાં સ્થાન આપવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે. અમે નવા મેગા અને ડીપ-ડ્રાફ્ટ બંદરો પણ બનાવી રહ્યા છીએ. તેમણે જણાવ્યું હતું કે બંદર હેન્ડલિંગનો લક્ષ્યાંક પ્રતિ વર્ષ ૧૦,૦૦૦ મિલિયન મેટ્રિક ટન છે, અને બંદર પરિવહનને સંપૂર્ણપણે ડિજિટાઇઝ કરવામાં આવ્યું છે. વધુમાં, ભારત ભારત-મધ્ય પૂર્વ-યુરોપ આર્થિક કોરિડોર, પૂર્વીય દરિયાઈ કોરિડોર અને ઉત્તર-દક્ષિણ પરિવહન કોરિડોર જેવા કનેક્ટિવિટી પ્રોજેક્ટ્સમાં પણ જાેડાયું છે.
શ્રી અમિત શાહે કહ્યું કે છેલ્લા ૧૧ વર્ષોમાં, પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ભારતના દરિયાઈ ક્ષેત્રને રાષ્ટ્રીય શક્તિ, પ્રાદેશિક સ્થિરતા અને વૈશ્વિક સમૃદ્ધિ તરીકે વ્યાખ્યાયિત કર્યું છે, અને આ ત્રણ લક્ષ્યોને પ્રાપ્ત કરવા માટે અનેક પહેલો કરી છે. આજે, વૈશ્વિક વેપારનો બે તૃતીયાંશ ભાગ ઈન્ડો-પેસિફિક સમુદ્રી માર્ગ દ્વારા થાય છે, અને ભારતનો ૯૦ ટકા વેપાર સમુદ્રી માર્ગે થાય છે. તેમણે કહ્યું કે પ્રધાનમંત્રી મોદીની દરિયાઈ નીતિ હવે મહાસાગર (મ્યુચ્યુઅલ એન્ડ હોલિસ્ટિક એડવાન્સમેન્ટ ફોર સિક્યુરિટી એન્ડ ગ્રોથ એક્રોસ રિજિયન્સ) માં વિકસિત થઈ છે, જે ભારતના વિસ્તરતા વૈશ્વિક પદચિહ્નનું પ્રતીક છે. શ્રી શાહે કહ્યું કે પ્રધાનમંત્રી મોદીનું સમુદ્રથી સમુદ્રનું વિઝન આપણને ૨૦૪૭ સુધીમાં ભારતને આ ક્ષેત્રમાં વૈશ્વિક નેતા બનાવવાના લક્ષ્યને પ્રાપ્ત કરવા તરફ દોરી જશે. આ માટે, મોદી સરકારે બજેટ છ ગણું વધારીને ઇં૪૦ મિલિયનથી આજે ઇં૨૩૦ મિલિયન કર્યું છે.
કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રીએ જણાવ્યું કે સાગરમાલા પ્રોજેક્ટ હેઠળ, અમે માર્ચ ૨૦૨૫ સુધીમાં ૭૦ બિલિયન ડોલરના ૮૩૯ પ્રોજેક્ટ્સ ઓળખ્યા છે, જેમાંથી ૧૭ બિલિયન ડોલરના ૨૭૨ પ્રોજેક્ટ્સ પૂર્ણ થઈ ગયા છે. ૫ બિલિયન ડોલર વાળા ગ્રેટ નિકોબાર પ્રોજેક્ટ બની રહ્યો છે, જે ભારતના દરિયાઈ વૈશ્વિક વેપારને અનેક ગણો વધારશે. અમે કોચીન શિપયાર્ડ ખાતે ૨૦૦ મિલિયન ડોલરના રોકાણ સાથે ભારતના સૌથી મોટા ડોકના નિર્માણ તરફ આગળ વધ્યા છીએ. વધુમાં, ગુજરાતમાં મેરીટાઇમ હેરિટેજ કોમ્પ્લેક્સ વિકસાવવામાં આવી રહ્યું છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે સંબંધિત આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદાઓ સાથે સુસંગત થવા માટે જૂના ભારતીય કાયદાઓમાં પણ સુધારો કરવામાં આવ્યો છે. આપણી સંસદે ૨૦૨૫માં ૧૧૭ વર્ષ જૂના ભારતીય બંદરો અધિનિયમ પસાર કર્યો હતો, જે તેને સમકાલીન સંદર્ભમાં અને વૈશ્વિક પરિપ્રેક્ષ્ય સાથે લાવ્યો હતો. મુખ્ય બંદરો સત્તાધિકારી અધિનિયમ, ૨૦૨૧ દ્વારા, અમે બંદરો માટે વધુ સ્વાયત્તતા અને તેમના સંસ્થાકીય માળખાના આધુનિકીકરણનો માર્ગ મોકળો કર્યો છે. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે રાષ્ટ્રીય જળમાર્ગ અધિનિયમ, ૨૦૧૬ હેઠળ ૧૦૬ નવા જળમાર્ગો જાહેર કરવામાં આવ્યા છે.
શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે મોદી સરકારે સુરક્ષા, દરિયાકાંઠાના રક્ષણ અને માછીમારોની સલામતી માટે બ્લુ ઇકોનોમીનો વિકાસ સુનિશ્ચિત કર્યો છે. છેલ્લા દાયકામાં દરિયાકાંઠાના શિપિંગમાં ૧૧૮ ટકા અને કાર્ગો હેન્ડલિંગમાં ૧૫૦ ટકાનો વધારો થયો છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે અમે ટર્ન-અરાઉન્ડ-ટાઇમ (્છ્) પણ ઘટાડ્યો છે અને વૈશ્વિક બેન્ચમાર્કની નજીક ગયા છીએ. દરિયાઈ ક્ષેત્રમાં સર્કુલર ઈકોનોમીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે અમે જહાજ નિર્માણને આગળ વધારવા માટે નીતિગત ર્નિણયો લીધા છે. ગૃહમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે ભારતનું લક્ષ્ય એક ગ્રીન મેરીટાઇમ ફ્યુચર બનાવવાનું છે જે વિકાસને વેગ આપે છે અને સાથે સાથે પ્રકૃતિ સાથે સંતુલન પણ જાળવી રાખે છે. તેમણે એ પણ ભાર મૂક્યો હતો કે ભારત એ ભૂલતું નથી કે નાના ટાપુ રાજ્યો અને ગ્લોબલ સાઉથના ઘણા દેશો સમુદ્રમાંથી પોતાનું જીવન અને આજીવિકા મેળવે છે. આ દેશો માટે આબોહવા પરિવર્તન અસ્તિત્વનો વિષય છે, અને ભારત આ દ્રષ્ટિકોણને ધ્યાનમાં રાખીને, હરિત, સમૃદ્ધ અને વહેંચાયેલા સમુદ્રના નિર્માણના દ્રષ્ટિકોણ સાથે આગળ વધી રહ્યું છે.