રાજસ્થાનના વિવિધ ભાગોમાં રાજ્યની એક મહત્વપૂર્ણ પર્વતમાળા, અરવલ્લીના રક્ષણની માંગણી સાથે થઈ રહેલા વિરોધ પ્રદર્શનો વચ્ચે, પર્યાવરણ મંત્રી ભૂપેન્દ્ર યાદવે કહ્યું કે અરવલ્લી પર્વતમાળાના મુખ્ય વિસ્તારમાં ખાણકામને ફક્ત મંજૂરી આપવામાં આવે છે. “હું સ્પષ્ટ કરું છું કે NCR (રાષ્ટ્રીય રાજધાની ક્ષેત્ર) માં ખાણકામની મંજૂરી નથી, તેથી પ્રશ્ન જ ઉભો થતો નથી. સુપ્રીમ કોર્ટના ચુકાદામાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે કોઈ નવી ખાણકામ લીઝ આપવામાં આવશે નહીં. અરવલ્લી પર્વતમાળાના મુખ્ય વિસ્તારમાં, ખાણકામને ફક્ત મંજૂરી નથી,” તેમણે કહ્યું.
કોંગ્રેસના કાર્યકરો અને વિવિધ સંગઠનોના સભ્યોએ સૂત્રોચ્ચાર કર્યા અને અરવલ્લીને બચાવવા માટે કાર્યવાહી કરવાની હાકલ કરી. કામદારો પોલીસ સાથે ઘર્ષણમાં ઉતરતા વિરોધ વધુ વકર્યો.
ભૂપેન્દ્ર યાદવે કહ્યું કે અરવલ્લી પર્વતમાળા આપણા દેશની સૌથી જૂની પર્વતમાળા છે અને તાજેતરમાં, સુપ્રીમ કોર્ટે એક ચુકાદો આપ્યો જેનું ખોટું અર્થઘટન કરવામાં આવ્યું છે. “મેં આ ચુકાદો જાેયો છે… અને હું કહેવા માંગુ છું કે વડા પ્રધાન મોદીના નેતૃત્વમાં, અરવલ્લી ટેકરીઓ ખરેખર વિસ્તરી છે. કોર્ટના ચુકાદામાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે અરવલ્લી પર્વતમાળાના રક્ષણ અને વિસ્તરણ માટે પગલાં લેવા જાેઈએ. ખાસ કરીને હરિયાણા, દિલ્હી અને રાજસ્થાનમાં ટેકરીઓની સંખ્યામાં વધારો થયો છે. અમે દિલ્હીના ગ્રીન બેલ્ટ પર કામ કર્યું છે,” તેમણે કહ્યું.
તેમણે વધુમાં સ્પષ્ટતા કરી કે અરવલ્લી પર્વતમાળાના કુલ ૧.૪૪ લાખ ચોરસ કિલોમીટર વિસ્તારનો માત્ર ૦.૧૯% જ ખાણકામ માટે યોગ્ય છે અને બાકીનો અરવલ્લી પર્વતમાળા સુરક્ષિત અને સંરક્ષિત છે.
કેન્દ્રનો દાવો છે કે અરવલ્લીનો ૯૦% ભાગ સુરક્ષિત રહેશે
અરવલ્લી પ્રદેશનો ૯૦ ટકા ભાગ “સંરક્ષિત” રહેશે તેવું ભારપૂર્વક જણાવતા, કેન્દ્રએ રવિવારે એવા દાવાઓને ફગાવી દીધા કે અરવલ્લી પર્વતમાળાની નવી વ્યાખ્યા મોટા પાયે ખાણકામને મંજૂરી આપશે અને સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા આ પ્રદેશમાં નવા ખાણકામ લીઝ પર પ્રતિબંધ મૂકવાના આદેશનો ઉલ્લેખ કર્યો.
કેન્દ્રએ એમ પણ કહ્યું કે સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા મંજૂર કરાયેલ માળખું પર્વત પ્રણાલીના મજબૂત રક્ષણ માટે પ્રદાન કરે છે અને વ્યાપક વ્યવસ્થાપન યોજનાને અંતિમ સ્વરૂપ ન મળે ત્યાં સુધી નવા ખાણકામ લીઝ પર પ્રતિબંધ મૂકે છે.
પર્યાવરણ મંત્રી ભૂપેન્દ્ર યાદવે કહ્યું કે સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા મંજૂર કરાયેલ વ્યાખ્યા અરવલ્લી ક્ષેત્રના ૯૦ ટકાથી વધુને “સંરક્ષિત વિસ્તાર” હેઠળ લાવશે.
યાદવે કહ્યું કે અરવલ્લીના રક્ષણમાં કોઈ છૂટછાટ આપવામાં આવી નથી
પશ્ચિમ બંગાળના સુંદરવનમાં પ્રોજેક્ટ એલિફન્ટ અને રાષ્ટ્રીય વાઘ સંરક્ષણ સત્તામંડળ પરની બેઠક બાદ મીડિયાના પ્રશ્નોના જવાબમાં યાદવે ભાર મૂક્યો કે અરવલ્લી ક્ષેત્રના રક્ષણ અંગે “કોઈ છૂટછાટ આપવામાં આવી નથી” અને દાવો કર્યો કે આ મુદ્દા પર “જૂઠાણું” ફેલાવવામાં આવ્યું છે.
“ખોટી માહિતી ફેલાવવાનું બંધ કરો!” તેમણે ઠ પર એક પોસ્ટમાં કહ્યું, કોંગ્રેસ અને અન્ય લોકોના આરોપો વચ્ચે કે આ પગલું અરવલ્લીનો નાશ કરશે. “અરવલ્લીના કુલ ૧.૪૪ લાખ ચોરસ કિલોમીટર વિસ્તારમાં, ખાણકામ પાત્રતા ફક્ત ૦.૧૯ ટકા વિસ્તાર હોઈ શકે છે. બાકીનો સમગ્ર અરવલ્લી સચવાયેલો અને સુરક્ષિત છે,” યાદવે કહ્યું.
અરવલ્લી પર્વતમાળાઓની વ્યાખ્યા અંગે ભલામણો સુપ્રીમ કોર્ટે સ્વીકારી
૨૦ નવેમ્બર, ૨૦૨૫ ના રોજ, પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલય હેઠળની સમિતિની અરવલ્લી પર્વતમાળાઓ અને પર્વતમાળાઓની વ્યાખ્યા અંગેની ભલામણો સુપ્રીમ કોર્ટે સ્વીકારી.
નવી વ્યાખ્યા મુજબ, “અરવલ્લી પર્વતમાળા એ નિયુક્ત અરવલ્લી જિલ્લાઓમાં કોઈપણ ભૂમિ સ્વરૂપ છે જે તેની સ્થાનિક રાહતથી ૧૦૦ મીટર કે તેથી વધુ ઊંચાઈ ધરાવે છે” અને “અરવલ્લી પર્વતમાળા એ એકબીજાથી ૫૦૦ મીટરની અંદર બે કે તેથી વધુ આવી ટેકરીઓનો સંગ્રહ છે”.
જાેકે, સરકારે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ૧૦૦ મીટરથી નીચેના તમામ ભૂમિ સ્વરૂપો ખાણકામ માટે ખુલ્લા છે તે “નિષ્કર્ષ કાઢવો ખોટો” છે. “૧૦૦-મીટર” માપદંડ પરના વિવાદ વચ્ચે જારી કરાયેલા સ્પષ્ટીકરણમાં, સરકારે ૧૦૦ મીટરથી નીચેના વિસ્તારોમાં ખાણકામની મંજૂરી આપવામાં આવી હોવાના દાવાઓને ફગાવી દીધા હતા અને કહ્યું હતું કે આ પ્રતિબંધ સમગ્ર ટેકરી પ્રણાલીઓ અને તેમના બંધ ભૂમિ સ્વરૂપો પર લાગુ પડે છે, ફક્ત ટેકરી શિખર અથવા ઢોળાવ પર નહીં.
તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્દેશો પર અરવલ્લી ટેકરીઓ અને શ્રેણીની વ્યાખ્યા રાજ્યોમાં પ્રમાણિત કરવામાં આવી છે જેથી અસ્પષ્ટતા દૂર થાય અને દુરુપયોગ અટકાવી શકાય, ખાસ કરીને એવી પ્રથાઓ જેના કારણે ટેકરીઓના પાયાની નજીક ખતરનાક રીતે ખાણકામ ચાલુ રહે.