ચીનના વિદેશ મંત્રી આ મહિને ભારત આવે તેવી શક્યતા

નવીદિલ્હી
ચીનીઓએ બંને દેશોમાં ‘ભારત-ચીન સભ્યતા સંવાદ’ યોજવાનો પણ પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે. તેણે ભારત-ચીન વેપાર અને રોકાણ સહકાર મંચ અને ભારત-ચીન ફિલ્મ ફોરમનો પણ પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે. ચીનનો અંતિમ અને સ્પષ્ટ ઉદ્દેશ્ય વ્યક્તિગત રીતે બ્રિક્સ સમિટની યજમાની કરવાનો છે જેમાં રશિયન રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન પણ હાજરી આપશે. વર્તમાન સંજાેગોમાં પીએમ મોદી માટે ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ સાથેની અંગત બેઠકમાં હાજરી આપવી રાજકીય રીતે મુશ્કેલ છે કારણ કે સરહદ પરની મતભેદ અંત આવવાનો બાકી છે. બંને નેતાઓ વચ્ચે છેલ્લી રૂબરૂ મુલાકાત નવેમ્બર ૨૦૧૯માં બ્રાઝિલમાં બ્રિક્સ સમિટ ખાતે થઈ હતી. ઑક્ટોબર ૨૦૧૯ માં, શીએ મહાબલીપુરમમાં અનૌપચારિક સમિટ માટે ભારતની મુલાકાત લીધી હતી. ચીનમાં યોજાનારી છેલ્લી બ્રિક્સ સમિટ સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૭માં જીયોમીમાં યોજાઈ હતી, જેમાં મોદીએ હાજરી આપી હતી. હકીકતમાં, બ્રિક્સ સમિટના માત્ર અઢી મહિના પહેલા, ડોકલામ સરહદ વિવાદ ઉકેલાઈ ગયો હતો. આ વખતે પ્રસ્તાવિત વિદેશ મંત્રી-સ્તરની મુલાકાત સાથે, બેઇજિંગ સંકેત આપી રહ્યું છે કે તેઓ ભારત સાથેના સંબંધોને ફરી પાટા પર લાવવા માટે ઉત્સુક છે. છેલ્લા દોઢ વર્ષમાં વિદેશ મંત્રી એસ. પૂર્વી લદ્દાખમાં તણાવ ઓછો કરવા માટે જયશંકર અને વાંગે મોસ્કો અને દુશાંબેમાં અનેક રાઉન્ડની વાતચીત કરી. સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૦ માં, જયશંકર અને વાંગે મોસ્કોમાં શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશન સમિટની બાજુમાં વાટાઘાટો કરી, જે દરમિયાન તેઓ પૂર્વી લદ્દાખ સરહદ અવરોધને ઉકેલવા માટે પાંચ-સુત્રી કરાર પર પહોંચ્યા. આમાં સૈનિકોને પાછા હટાવવા લેવા, તણાવ વધતી ક્રિયાઓથી બચવા, સરહદ વ્યવસ્થાપન પરના તમામ કરારો અને પ્રોટોકોલનું પાલન અને વાસ્તવિક નિયંત્રણ રેખા પર શાંતિ પુનઃસ્થાપિત કરવાના પગલાં જેવા પગલાંનો સમાવેશ થાય છે. બંને દેશોના વિદેશ પ્રધાનોએ ગયા વર્ષે જુલાઈમાં તાજિકિસ્તાનની રાજધાની દુશાંબેમાં બીજી શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશન બેઠકની બાજુમાં દ્વિપક્ષીય બેઠકો પણ યોજી હતી, જેમાં સરહદ રેખા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું હતું. તેઓ સપ્ટેમ્બરમાં દુશાંબેમાં ફરી મળ્યા હતા. ભારત સતત એ વાત પર ભાર મૂકે છે કે વાસ્તવિક નિયંત્રણ રેખા પર શાંતિ દ્વિપક્ષીય સંબંધોના સર્વાંગી વિકાસ માટે મહત્વપૂર્ણ છે. ગયા અઠવાડિયે વિદેશ સચિવ હર્ષવર્ધન શૃંગલાએ ફરી આ વાત પર ભાર મૂક્યો હતો. આ મહિનાની શરૂઆતમાં વાંગે યુ.એસ.ના સંદર્ભમાં કહ્યું હતું કે કેટલીક શક્તિઓએ હંમેશા ચીન અને ભારત વચ્ચે તણાવ પેદા કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. વાંગની સૂચિત મુલાકાત, જાે તે થાય છે, તો તે બંને પક્ષોને યુક્રેનની કટોકટી પર મંતવ્યોનું વિનિમય કરવાની તક પૂરી પાડવાનો અવસર મળે તેવી શક્યતા છે. ૧૧ માર્ચે, ભારત અને ચીને પૂર્વી લદ્દાખ ક્ષેત્રમાં પેન્ડિંગ મુદ્દાઓને ઉકેલવા માટે ઉચ્ચ સ્તરીય સૈન્ય વાટાઘાટોનો ૧૫મો રાઉન્ડ યોજ્યો હતો. પેંગોંગ લેક વિસ્તારોમાં હિંસક અથડામણો પછી, ૫ મે, ૨૦૨૦ ના રોજ ભારતીય અને ચીની સેનાઓ વચ્ચે પૂર્વીય લદ્દાખ સરહદ અવરોધ શરૂ થયો હતો. બંને પક્ષોએ ધીમે ધીમે હજારો સૈનિકો તેમજ ભારે શસ્ત્રો સાથે તેમની તૈનાતી વધારી દીધી. સૈન્ય અને રાજદ્વારી વાટાઘાટોના પરિણામે, બંને પક્ષોએ ગયા વર્ષે પેંગોંગ તળાવ અને ગોગરા વિસ્તારના ઉત્તરી અને દક્ષિણ કાંઠેથી સૈનિકો પાછા ખેંચવાની પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરી હતી. પ્રત્યેક બાજુએ હાલમાં સંવેદનશીલ વિસ્તારમાં વાસ્તવિક નિયંત્રણ રેખા પર લગભગ ૫૦,૦૦૦ થી ૬૦,૦૦૦ સૈનિકો છે.છેલ્લા બે વર્ષથી લદ્દાખમાં વાસ્તવિક નિયંત્રણ રેખા પર ચીન સાથે સૈન્ય સંઘર્ષ ચાલી રહ્યો છે. દરમિયાન, બેઇજિંગ દ્વિપક્ષીય વાટાઘાટોને પુનર્જીવિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે અને ચીનમાં બ્રિક્સ (બ્રાઝિલ-રશિયા-ભારત-ચીન-દક્ષિણ આફ્રિકા) સમિટ માટે સ્ટેજ સેટ કરી રહ્યું છે. ચીને ભારત સાથે વાટાઘાટો શરૂ કરવા માટે ઘણા કાર્યક્રમો પ્રસ્તાવિત કર્યા છે, જેની શરૂઆત બંને પક્ષોની સંભવિત ઉચ્ચ સ્તરીય મુલાકાતોથી થાય છે. તેણે આ મહિનાની શરૂઆતમાં ચીનના સ્ટેટ કાઉન્સેલર અને વિદેશ મંત્રી વાંગ યીની ભારત મુલાકાતનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે. આ પછી વિદેશ મંત્રી એસ જયશંકરે પારસ્પરિક મુલાકાત લેવાની છે. ચીની પક્ષે તેના ટોચના પોલિટબ્યુરો સભ્યો અને મુખ્ય અધિકારીઓ દ્વારા શ્રેણીબદ્ધ ઉચ્ચ સ્તરીય મુલાકાતોની પણ દરખાસ્ત કરી છે.