રસાયણશાસ્ત્રમાં નોબેલ પુરસ્કાર ૨૦૨૫ સુસુમુ કિટાગાવા, રિચાર્ડ રોબસન અને ઓમર એમ યાગીને “ધાતુ-કાર્બનિક માળખાના વિકાસ” માટે એનાયત કરવામાં આવ્યો છે. રોયલ સ્વીડિશ એકેડેમી ઓફ સાયન્સના સેક્રેટરી-જનરલ હંસ એલેગ્રેને બુધવારે સ્ટોકહોમમાં રસાયણશાસ્ત્ર પુરસ્કારની જાહેરાત કરી. આ અઠવાડિયે જાહેર કરાયેલ આ ત્રીજું પુરસ્કાર હતું. નોબેલ સમિતિએ જણાવ્યું હતું કે ત્રણેય વિજેતાઓએ વિશાળ જગ્યાઓ સાથે પરમાણુ બાંધકામો બનાવ્યા છે જેના દ્વારા વાયુઓ અને અન્ય રસાયણો વહેતા થઈ શકે છે. “આ બાંધકામો, ધાતુ-કાર્બનિક માળખા, રણની હવામાંથી પાણી એકત્રિત કરવા, કાર્બન ડાયોક્સાઇડ મેળવવા, ઝેરી વાયુઓનો સંગ્રહ કરવા અથવા રાસાયણિક પ્રતિક્રિયાઓને ઉત્પ્રેરિત કરવા માટે વાપરી શકાય છે,” નોબેલ સમિતિએ એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું.
૮૮ વર્ષીય રોબસન ઓસ્ટ્રેલિયાની મેલબોર્ન યુનિવર્સિટી સાથે, કિટાગાવા (૭૪) જાપાનની ક્યોટો યુનિવર્સિટી સાથે અને યાગી (૬૦) બર્કલેની કેલિફોર્નિયા યુનિવર્સિટી સાથે જાેડાયેલા છે. આ ત્રણેયનું સંશોધન ૧૯૮૯નું છે. “ધાતુ-કાર્બનિક માળખામાં પ્રચંડ સંભાવના છે, જે નવા કાર્યો સાથે કસ્ટમ-મેઇડ સામગ્રી માટે અગાઉ અણધારી તકો લાવે છે,” રસાયણશાસ્ત્ર માટે નોબેલ સમિતિના અધ્યક્ષ હેઇનર લિંકે એક સમાચાર પ્રકાશનમાં જણાવ્યું હતું. ૧૯૦૧ થી ૨૦૨૪ દરમિયાન ૧૯૫ વ્યક્તિઓને ૧૧૬ રસાયણશાસ્ત્ર પુરસ્કારો આપવામાં આવ્યા છે.
૨૦૨૪ માં કોને એનાયત કરવામાં આવ્યા હતા?
૨૦૨૪ નો પુરસ્કાર સિએટલમાં વોશિંગ્ટન યુનિવર્સિટીના બાયોકેમિસ્ટ ડેવિડ બેકરને અને લંડન સ્થિત બ્રિટીશ-અમેરિકન કૃત્રિમ ગુપ્તચર સંશોધન પ્રયોગશાળા, ગુગલ ડીપમાઇન્ડના કમ્પ્યુટર વૈજ્ઞાનિકો ડેમિસ હાસાબીસ અને જાેન જમ્પરને એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. આ ત્રણેયને જીવનના નિર્માણ બ્લોક્સ, નવલકથા પ્રોટીનને ડીકોડ કરવા અને ડિઝાઇન કરવા માટે શક્તિશાળી તકનીકો શોધવા બદલ એનાયત કરવામાં આવ્યા હતા. તેમના કાર્યમાં કૃત્રિમ બુદ્ધિમત્તા સહિત અદ્યતન તકનીકોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો અને નવી દવાઓ અને અન્ય સામગ્રી કેવી રીતે બનાવવામાં આવે છે તે બદલવાની ક્ષમતા ધરાવે છે.
નોબેલ પુરસ્કાર ૨૦૨૫
૨૦૨૫ ના પ્રથમ નોબેલ પુરસ્કારની જાહેરાત સોમવારે કરવામાં આવી હતી. મેડિસિનમાં આ પુરસ્કાર મેરી ઇ. બ્રુન્કો, ફ્રેડ રેમ્સડેલ અને ડૉ. શિમોન સાકાગુચીને પેરિફેરલ ઇમ્યુન ટોલરન્સ સંબંધિત તેમની શોધ માટે આપવામાં આવ્યો હતો. મંગળવારનો ભૌતિકશાસ્ત્ર પુરસ્કાર જાેન ક્લાર્ક, મિશેલ એચ. ડેવોરેટ અને જાેન એમ. માર્ટિનિસને સબએટોમિક ક્વોન્ટમ ટનલિંગની વિચિત્ર દુનિયા પરના તેમના સંશોધન માટે આપવામાં આવ્યો હતો જે રોજિંદા ડિજિટલ કોમ્યુનિકેશન અને કમ્પ્યુટિંગની શક્તિને આગળ ધપાવે છે. આ વર્ષની નોબેલ જાહેરાત ગુરુવારે સાહિત્ય પુરસ્કાર સાથે ચાલુ રહેશે. નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર શુક્રવારે અને અર્થશાસ્ત્ર પુરસ્કાર આવતા સોમવારે જાહેર કરવામાં આવશે.