શિક્ષણવિદ અને કાર્યકર્તા સોનમ વાંગચુક દ્વારા સ્થાપિત હિમાલયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઓલ્ટરનેટિવ્સ લદ્દાખ સામે ફોરેન કોન્ટ્રીબ્યુશન (રેગ્યુલેશન) એક્ટ ના કથિત ઉલ્લંઘન અંગે સેન્ટ્રલ બ્યુરો ઓફ ઇન્વેસ્ટિગેશન એ તપાસ શરૂ કરી છે. અધિકારીઓએ ગુરુવારે પુષ્ટિ આપી હતી કે હજુ સુધી કોઈ હ્લૈંઇ નોંધવામાં આવી નથી, જાેકે મીડિયા સૂત્રોના જણાવ્યા મુજબ, છેલ્લા કેટલાક સમયથી તપાસ ચાલી રહી છે.
વાંગચુકે મીડિયાને જણાવ્યું હતું કે કથિત વિદેશી ભંડોળ ઉલ્લંઘન અંગે ગૃહ મંત્રાલયની ફરિયાદ પર કાર્યવાહી કરતા લગભગ ૧૦ દિવસ પહેલા ઝ્રમ્ૈં ટીમ “એક આદેશ” લઈને આવી હતી. “આદેશમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે અમે વિદેશી ભંડોળ પ્રાપ્ત કરવા માટે હ્લઝ્રઇછ હેઠળ મંજૂરી લીધી નથી. અમે વિદેશી ભંડોળ પર ર્નિભર રહેવા માંગતા નથી, પરંતુ અમે અમારા જ્ઞાનની નિકાસ કરીએ છીએ અને આવક એકત્ર કરીએ છીએ. આવા ત્રણ કિસ્સાઓમાં, તેમને લાગ્યું કે તે વિદેશી યોગદાન છે,” વાંગચુકે સમજાવ્યું. તેમણે ઉમેર્યું કે ઝ્રમ્ૈં એ ૐૈંછન્ અને સ્ટુડન્ટ્સ એજ્યુકેશનલ એન્ડ કલ્ચરલ મૂવમેન્ટ ઓફ લદ્દાખ (જીઈઝ્રસ્ર્ંન્) ની મુલાકાત લીધી હતી, ૨૦૨૨ અને ૨૦૨૪ વચ્ચે વિદેશી ભંડોળના રેકોર્ડની માંગ કરી હતી. તેમના મતે, ટીમો હજુ પણ લદ્દાખમાં તૈનાત છે અને સંસ્થાઓના નાણાકીય નિવેદનોની તપાસ કરી રહી છે.
વાંગચુકે સ્પષ્ટતા કરી કે ફરિયાદ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર, સ્વિસ યુનિવર્સિટી અને ઇટાલિયન સંસ્થા જેવી સંસ્થાઓ સાથેના સેવા કરારો સંબંધિત છે. “તે ખૂબ જ પ્રતિષ્ઠિત કાર્ય હતું. તેઓએ તે જાેયું અને તેઓ ખાતરી પામ્યા. તેઓ સમજી ગયા કે તે તેમને મદદ કરી રહ્યું નથી, તેથી તેઓએ તે સમયગાળાની બહારના હિસાબો માંગવાનું શરૂ કર્યું. તેમનો આદેશ ૨૦૨૨-૨૪ દરમિયાનના હિસાબો તપાસવાનો હતો, પરંતુ તેઓએ ૨૦૨૧ અને ૨૦૨૦ ના હિસાબો માંગવાનું શરૂ કર્યું. પછી તેઓ અમારી શાળામાં ગયા અને તેમના આદેશ સમયગાળાની બહારના વિવિધ દસ્તાવેજાે અને ફરિયાદના કાર્યક્ષેત્રની બહારની શાળા માંગી,” તેમણે આરોપ લગાવ્યો. કાર્યકર્તાએ કહ્યું કે બંને સંસ્થાઓ વંચિત વિદ્યાર્થીઓને મફત શિક્ષણ પૂરું પાડે છે. ૐૈંછન્ માં, વિદ્યાર્થીઓને પ્રોજેક્ટ્સ પર કામ કરવા માટે સ્ટાઇપેન્ડ પણ મળે છે.
વાંગચુક માટે મુશ્કેલીઓનો ક્રમ
વાંગચુકે કહ્યું કે તપાસ તેમની સામેની કાર્યવાહીની શ્રેણીનો એક ભાગ છે. “પહેલા, સ્થાનિક પોલીસે મારી સામે રાજદ્રોહનો કેસ દાખલ કર્યો. ત્યારબાદ ૐૈંછન્ માટે આપવામાં આવેલી જમીન પાછી લેવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો, જેમાં લીઝની રકમ ચૂકવવામાં આવી ન હોવાનું દર્શાવવામાં આવ્યું,” તેમણે દાવો કર્યો. તેમના મતે, સરકારે પોતે સ્વીકાર્યું હતું કે લીઝ નીતિઓ બનાવવામાં આવી ન હતી અને બાંધકામ ચાલુ રાખવા વિનંતી કરી હતી. તેમણે વધુમાં આરોપ લગાવ્યો હતો કે, “મજાની વાત એ છે કે લદ્દાખ એક એવી જગ્યા છે જ્યાં કોઈ કર નથી. છતાં હું સ્વેચ્છાએ કર ચૂકવું છું, અને મને સમન્સ મળે છે. પછી તેઓએ ચાર વર્ષ જૂની ફરિયાદ ફરી શરૂ કરી કે મજૂરોને યોગ્ય રીતે પગાર આપવામાં આવતો નથી. ચારે બાજુથી અમારા પર ગોળીઓ વરસી રહી છે.”
લદ્દાખમાં વિરોધ પ્રદર્શનો વધુ તીવ્ર બન્યા
આ વિવાદ એવા સમયે થયો છે જ્યારે લદ્દાખમાં ભારે અશાંતિ જાેવા મળી રહી છે. વાંગચુક ૧૦ સપ્ટેમ્બરથી છઠ્ઠી અનુસૂચિ હેઠળ લદ્દાખનો સમાવેશ કરવા અને સંપૂર્ણ રાજ્યનો દરજ્જાે મેળવવાની માંગણી સાથે ભૂખ હડતાળ પર છે. બુધવારે, આ પ્રદેશમાં ૧૯૮૯ પછીની સૌથી મોટી હિંસા જાેવા મળી હતી જેમાં ગુસ્સે ભરાયેલા યુવાનોએ ભાજપ મુખ્યાલય અને હિલ કાઉન્સિલ ઓફિસમાં આગ લગાવી હતી, મિલકતમાં તોડફોડ કરી હતી અને વાહનોને આગ ચાંપી હતી. પોલીસ અને અર્ધલશ્કરી દળોએ ટોળાને વિખેરવા માટે ટીયરગેસના ગોળા છોડ્યા હતા.