સુપ્રીમ કોર્ટે મંગળવારે ઇન્દોરના કાર્ટૂનિસ્ટ હેમંત માલવિયાને રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (RSS) અને વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીનું અપમાનજનક રીતે ચિત્રણ કરતી વાંધાજનક ફેસબુક પોસ્ટ પર તમામ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ પર તેમની માફી પ્રકાશિત કરવાની મંજૂરી આપી હતી.
મધ્યપ્રદેશ પોલીસ દ્વારા ૨૦૨૧ માં ફેસબુક પરની પોસ્ટ પર તપાસ કરવામાં આવી રહેલા કેસમાં માલવિયાની આગોતરા જામીન અરજીની સુનાવણી કરતી વખતે કોર્ટે આ અવલોકનો કર્યા હતા. ગયા મહિને, સર્વોચ્ચ અદાલતે તેમને ધરપકડથી રક્ષણ આપ્યું હતું.
ન્યાયાધીશ અરવિંદ કુમાર અને એન.વી. અંજારિયાની બેન્ચે કહ્યું, “અમારું ધ્યાન ૧૬ ઓગસ્ટના રોજ એક સોગંદનામા તરફ દોરવામાં આવ્યું છે જેમાં અરજદારે દિલથી માફી માંગી છે જે અમને આશા છે અને વિશ્વાસ છે કે તે કલમથી નહીં પરંતુ હૃદયથી હશે.” કોર્ટે તેમને ફેસબુક અને ઇન્સ્ટાગ્રામ સહિત તેમના તમામ સોશિયલ મીડિયા હેન્ડલ પર માફી પ્રકાશિત કરવા માટે ૧૦ દિવસનો સમય આપ્યો.
વકીલ વૃંદા ગ્રોવર દ્વારા રજૂ કરાયેલા માલવિયાએ જણાવ્યું હતું કે માફીમાં અરજદારે કહ્યું હતું કે આ પોસ્ટનો હેતુ કોઈપણ સંગઠન કે વ્યક્તિને નારાજ કરવાનો નથી. તેણીએ અરજદારના તમામ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ પરથી પોસ્ટ ડિલીટ કરવાની પણ ઓફર કરી.
રાજ્યએ બાદની વિનંતીનો વિરોધ કર્યો હતો જેમાં તેમણે નિર્દેશ કર્યો હતો કે પોસ્ટ તપાસનો વિષય છે અને તેને ડિલીટ ન કરવી જાેઈએ. મધ્યપ્રદેશ પોલીસ વતી હાજર રહેલા વધારાના સોલિસિટર જનરલ કેએમ નટરાજે કોર્ટને જણાવ્યું હતું કે તપાસ પૂર્ણ ન થાય ત્યાં સુધી પોસ્ટ ડિલીટ ન કરવાનો નિર્દેશ આપવામાં આવે. તેમણે કોર્ટને વિનંતી કરી હતી કે માલવિયાએ તપાસમાં સહકાર આપવો જાેઈએ.
કોર્ટે માફીના પ્રકાશન પર દેખરેખ રાખવા અને વધુ આદેશો પસાર કરવા માટે ૧૦ દિવસ પછી મામલો પોસ્ટ કર્યો હતો.
મધ્યપ્રદેશ પોલીસે આ વર્ષે મે મહિનામાં વકીલ અને RSS સભ્ય વિનય જાેશી દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલી ફરિયાદ પર માલવિયા સામે તપાસ શરૂ કરી હતી. તેમણે દાવો કર્યો હતો કે ફેસબુક પર પોસ્ટ કરાયેલ માલવિયાનું કાર્ટૂન “અપમાનજનક”, “અશ્લીલ” અને “અભદ્ર” હતું જે હિન્દુ ધાર્મિક લાગણીઓને ઠેસ પહોંચાડે છે અને RSSની છબીને નુકસાન પહોંચાડે છે.
મધ્યપ્રદેશ પોલીસે માલવિયા પર ભારતીય ન્યાય સંહિતાની કલમ ૧૯૬, ૨૯૯ અને ૩૫૨ હેઠળ સાંપ્રદાયિક સૌહાર્દને નુકસાન પહોંચાડવા, ધાર્મિક લાગણીઓને ઠેસ પહોંચાડવા અને માહિતી ટેકનોલોજી અધિનિયમ હેઠળ કેસ દાખલ કર્યો હતો.
તપાસ દરમિયાન, રાજ્યને અરજદાર દ્વારા સમાન વાંધાજનક પોસ્ટ મળી, જે ન્યાયતંત્ર વિરુદ્ધ પણ હતી.
કોર્ટે અગાઉ આ પોસ્ટ્સનો અપમાન કર્યો હતો અને ટિપ્પણી કરી હતી કે, “દુ:ખદ રીતે, આજે, બધી પ્રકારની વસ્તુઓ થઈ રહી છે. જે ભાષાનો ઉપયોગ થઈ રહ્યો છે તે જુઓ. કોઈપણ વિશે કંઈપણ કહેવામાં આવી રહ્યું છે.”
માલવિયાએ દાવો કર્યો હતો કે તેમનું મૂળ કાર્ટૂન ૨૦૨૧ માં પોસ્ટ કરવામાં આવ્યું હતું અને ફરિયાદ એવા લોકો દ્વારા કરવામાં આવેલી રીપોસ્ટ સામે કરવામાં આવી છે જેઓ તેમના માટે અજાણ્યા છે. તેમણે આરોપ લગાવ્યો હતો કે તેમના કાર્ટૂન રીપોસ્ટમાં ઉપયોગમાં લેવામાં આવ્યા હતા અને તેમાં વાંધાજનક શબ્દો ઉમેરવામાં આવ્યા હતા જેમાં તેમની કોઈ ભૂમિકા નહોતી.
અગાઉ, મધ્યપ્રદેશ હાઈકોર્ટે ૩ જુલાઈના રોજ તેમની આગોતરા જામીન અરજી ફગાવી દીધી હતી જેના વિરુદ્ધ તેમણે સુપ્રીમ કોર્ટનો સંપર્ક કર્યો હતો. ગયા મહિને તેમની અરજી પર નોટિસ જારી કરતી વખતે સુપ્રીમ કોર્ટે અવલોકન કર્યું હતું કે કાર્ટૂન “ખરાબ સ્વાદ” માં હતું.
માલવિયાને રાહત આપવાનો ઇનકાર કરતી વખતે હાઈકોર્ટે પણ અવલોકન કર્યું હતું કે તેમણે બંધારણમાં કલમ 19(1)(a) હેઠળ આપેલી વાણી અને અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતાનો દુરુપયોગ કર્યો છે. હાઈકોર્ટે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે માલવિયાની ઇરાદાપૂર્વકની અને દુર્ભાવનાપૂર્ણ પોસ્ટનો હેતુ ધર્મનું અપમાન કરીને ધાર્મિક લાગણીઓને ઠેસ પહોંચાડવાનો હતો, જે સમાજમાં સુમેળ જાળવવા માટે પ્રતિકૂળ છે.