રશિયા-અમેરિકાના તણાવ વચ્ચે ભારત કોને સમર્થન કરશે…

યુક્રેન
યુક્રેનને લઈને બે મહાસત્તા દેશો રશિયા અને અમેરિકા આમને-સામને આવી ગયા છે. અમેરિકન બોમ્બર્સ યુરોપમાં પેટ્રોલિંગ કરી રહ્યા છે. આ સાથે જ રશિયાએ હાઈપરસોનિક મિસાઈલ પણ તૈનાત કરી છે. મતલબ કે રશિયા અને અમેરિકા વચ્ચે તણાવ વધારે છે. યુદ્ધનું કાઉન્ટડાઉન શરૂ થઈ રહ્યું છે, પરંતુ અહીં બે સવાલ મહત્ત્વના છે, પહેલો ભારત યુદ્ધમાં કોનો પક્ષ લેશે? અમેરિકા કે રશિયા? બીજાે પ્રશ્ન એ છે કે જાે રશિયા અને અમેરિકા વચ્ચે યુદ્ધ થશે તો ભારત પર શું અસર થશે? ભારત અત્યારે વર્લ્‌ડ ઓર્ડરમાં સારી સ્થિતિમાં છે. ખાસ કરીને ન્છઝ્ર પર ચીનને જડબાતોડ જવાબ આપ્યા બાદ ભારતનો ઉત્સાહ ઊંચો છે. હિંદની શક્તિનો આખી દુનિયાએ અહેસાસ કર્યો છે અને સુપરપાવર અમેરિકા અને રશિયા બંને સાથે ભારતના સંબંધો સારા છે. નિષ્ણાંતોનું કહેવું છે કે યુદ્ધ પહેલાના રાજદ્વારી યુદ્ધમાં બંને દેશ પોતાની કોર્ટમાં મજબૂત ભારત ઈચ્છે છે. યુક્રેન બોર્ડર પર રશિયાની લેન્ડમાઈન તૈયારીએ મહાસત્તા અમેરિકાને ચોંકાવી દીધું છે. અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ જાે બિડેને પણ રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન સાથે એક કલાક સુધી ફોન પર વાત કરી હતી, પરંતુ રાષ્ટ્રપતિ પુતિન પીછેહઠ કરવા તૈયાર ન હતા, જે બાદ બિડેને જાહેરાત કરી હતી કે જાે રશિયા યુક્રેન પર હુમલો કરશે તો તે મોસ્કો સામે ખૂબ જ કડક પ્રતિબંધ લગાવશે. નિષ્ણાંતોના મતે જાે અમેરિકા રશિયા સામે કડક પ્રતિબંધો લાદે છે તો તેનાથી ભારતની મુશ્કેલીમાં વધારો થશે. જી-૪૦૦ એ એર ડિફેન્સની એક એવી સિસ્ટમ છે, જેને દુશ્મનોનો સૌથી મોટો વિનાશક અને યુદ્ધના મેદાનની મહાન બખ્તર કહેવામાં આવે છે. સુપરસોનિક અને હાઇપરસોનિક મિસાઇલોથી સજ્જ જી-૪૦૦નું પહેલું કન્સાઇનમેન્ટ ડિસેમ્બર મહિનામાં રશિયાથી ભારત પહોંચ્યું છે. સ્ટોકહોમ ઈન્ટરનેશનલ પીસ રિસર્ચ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ભારતની લગભગ ૬૦ ટકા સૈન્ય સપ્લાય રશિયાથી આવે છે અને આ એક ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ પાસું છે. નિષ્ણાતોના મતે, જ્યારે ચીન અને ભારતના સૈનિકો પૂર્વી લદ્દાખમાં આમને-સામને છે, ત્યારે આવી સ્થિતિમાં ભારત યુક્રેનના મામલામાં રશિયાને નારાજ કરવાનું જાેખમ ન લઈ શકે. અમેરિકા અને નાટોના દેશો છે જે હાલમાં યુક્રેનની સાથે ઉભા છે. અહીં નોંધનીય બાબત એ છે કે ન્છઝ્ર પર ચીન સાથેના તણાવ વચ્ચે અમેરિકાએ હંમેશા ભારતને સમર્થન આપ્યું છે. અમેરિકા ઉપરાંત યુરોપ પણ ભારતનું મહત્વપૂર્ણ ભાગીદાર છે. ભારત-ચીન સરહદ પર દેખરેખ રાખવા માટે ભારતીય સેનાને અમેરિકન પેટ્રોલ એરક્રાફ્ટની મદદ મળે છે. સૈનિકો માટેના શિયાળાના કપડા અમેરિકા અને યુરોપથી આયાત કરવામાં આવે છે, આવી સ્થિતિમાં ન તો ભારત રશિયા છોડી શકે છે અને ન તો પશ્ચિમ, એટલે કે રશિયા-યુક્રેન સંકટ ભારત માટે પણ સંકટ બની ગયું છે. રશિયા તેલ અને ગેસનો મોટો ઉત્પાદક દેશ છે. જાે યુદ્ધ શરૂ થશે તો આગામી દિવસોમાં આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં પેટ્રોલિયમ અને ગેસના ભાવ ઝડપથી વધી શકે છે. મોંઘવારી તેની ટોચે પહોંચી શકે છે અને આ બધાની અસર ભારત પર પણ પડી શકે છે. આ સિવાય યુદ્ધની સ્થિતિમાં ભારતે બીજા પડકારનો સામનો કરવો પડશે. એટલે કે હજારો ભારતીયોને યુક્રેનમાંથી હાંકી કાઢવા પડશે. વિશ્વ બંધુત્વમાં ભારતનું મહત્વ એટલા માટે પણ વધારે છે કારણ કે પીએમ મોદી ફરી એકવાર લોકપ્રિય નેતા તરીકે ઉભરી આવ્યા છે. યુએસ ફર્મના મોર્નિંગ કન્સલ્ટ સર્વે અનુસાર નરેન્દ્ર મોદી ૭૫% રેટિંગ સાથે નંબર વન પર છે. આ યાદીમાં બીજા ક્રમે મેક્સીકન રાષ્ટ્રપતિ આન્દ્રે મેન્યુઅલ લોપેઝ ઓબ્રાડોર છે, જેમનું રેટિંગ ૬૭% છે. આ પછી ત્રીજા નંબર પર ઈટાલીના વડાપ્રધાન મારિયો ડ્રેગી છે, જેમને ૬૦% રેટિંગ મળ્યું છે, જ્યારે અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ જાે બિડેન ૪૧% રેટિંગ સાથે પાંચમા નંબર પર છે. વધતી જતી લોકપ્રિયતાને કારણે અમેરિકા અને રશિયા બંને વર્તમાન પરિસ્થિતિમાં ભારતનું સમર્થન ઈચ્છે છે, પરંતુ ભારત ન કહુ સે દોસ્તી ન કહુ સે નફરતની ફોર્મ્યુલાને અનુસરવા માંગે છે. હવે અહીં એ પણ નોંધનીય છે કે જી-૪૦૦ ડીલ પર અમેરિકાની નારાજગી છતાં ભારતે આ એર ડિફેન્સ સિસ્ટમ રશિયા પાસેથી ખરીદી હતી. તેની પહેલી ડિલિવરી પણ ભારતમાં થઈ હતી, પરંતુ અમેરિકાએ આ અંગે મૌન સેવ્યું હતું. આ બધું ભારતની વધતી જતી આંતરરાષ્ટ્રીય છબીનું પરિણામ છે, પરંતુ નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે જાે રશિયા યુક્રેન પર હુમલો કરશે તો ઈન્ડો-પેસિફિક ક્ષેત્રની રણનીતિને પણ અસર થઈ શકે છે, તેથી ભારત આ મામલે ફૂંક મારીને કદમ ઉઠાવશે, પરંતુ રશિયાની ચીનની સામે ઉભું છે. કોર્ટ, જે ભારત અને અમેરિકા બંને સાથે સંબંધિત છે, તેથી જ અમેરિકા ઈચ્છે છે કે ભારત તેને ખુલ્લેઆમ સમર્થન આપે.