જન્મ દરમાં તીવ્ર ઘટાડા વચ્ચે, રશિયાએ એક વિવાદાસ્પદ નવી પહેલ શરૂ કરી છે જે શાળા અને કોલેજ જતી છોકરીઓને ગર્ભવતી થવા અને બાળકોનો ઉછેર કરવા માટે નાણાકીય પ્રોત્સાહન આપે છે. હાલમાં પસંદગીના પ્રદેશોમાં પ્રાયોગિક ધોરણે શરૂ કરાયેલ આ કાર્યક્રમ, બાળકને જન્મ આપવા અને તેની સંભાળ રાખવા સંમત થતી પુખ્ત શાળાની છોકરીઓને ૧૦૦,૦૦૦ રુબેલ્સ (આશરે રૂ. ૯૦,૦૦૦) થી વધુ રકમ પૂરી પાડે છે.
આ યોજના માર્ચ ૨૦૨૫ માં અપનાવવામાં આવેલી વ્યાપક વસ્તી વિષયક વ્યૂહરચનાનો એક ભાગ છે જેનો હેતુ રશિયાની વસ્તી ઘટાડાને ઉલટાવી દેવાનો છે. તે દસ પ્રદેશોમાં અજમાયશ તરીકે લાગુ કરવામાં આવી રહી છે અને તે ફક્ત પુખ્ત છોકરીઓને જ લાગુ પડે છે – જે શાળા કે કોલેજમાં હોવા છતાં કાયદેસર રીતે વયની છે. આ નીતિ “પ્રોનેટાલિઝમ” ના વ્યાપક માળખા હેઠળ આવે છે, જે રોકડ બોનસ અને માતૃત્વ લાભો જેવા પ્રોત્સાહનો દ્વારા બાળજન્મને પ્રોત્સાહન આપે છે.
૨૦૨૩ માં રશિયાનો જન્મ દર પ્રતિ સ્ત્રી ૧.૪૧ બાળકો હતો, જે વસ્તી સ્થિરતા જાળવવા માટે જરૂરી ૨.૦૫ ના રિપ્લેસમેન્ટ સ્તરથી ઘણો નીચે છે. આ ચિંતાજનક ઘટાડાને કારણે અધિકારીઓએ યુવાન મહિલાઓને બાળકો પેદા કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા માટે વધુને વધુ આક્રમક પગલાં અપનાવ્યા છે. જાે કે, આ પગલાથી સમગ્ર દેશમાં ગરમાગરમ ચર્ચા શરૂ થઈ છે. રશિયન પબ્લિક ઓપિનિયન રિસર્ચ સેન્ટર દ્વારા તાજેતરના સર્વે અનુસાર, ૪૩% રશિયનો આ નીતિને સમર્થન આપે છે, જ્યારે ૪૦% તેનો વિરોધ કરે છે.
કિશોરોને માતા બનવા માટે પ્રોત્સાહન આપવાના વિચારે વૈશ્વિક ધ્યાન અને ટીકા ખેંચી છે. ટીકાકારો દલીલ કરે છે કે તે સંવેદનશીલ યુવતીઓનું શોષણ કરી શકે છે અને તેમના શિક્ષણ અને કારકિર્દીની સંભાવનાઓને પાટા પરથી ઉતારી શકે છે. છતાં, ક્રેમલિન વધતી વસ્તીને રાષ્ટ્રીય શક્તિ, વ્યૂહાત્મક શક્તિ અને આર્થિક સ્થિતિસ્થાપકતાના પ્રતીક તરીકે જુએ છે.
વિડંબના એ છે કે રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિનની વિસ્તરણવાદી નીતિઓ, ખાસ કરીને યુક્રેનમાં ચાલી રહેલા યુદ્ધે વસ્તી વિષયક નુકસાનમાં ફાળો આપ્યો છે. અંદાજ મુજબ ૨૫૦,૦૦૦ જેટલા રશિયન સૈનિકો માર્યા ગયા છે અને લાખો લોકો દેશમાંથી ભાગી ગયા હોવાથી નોંધપાત્ર મગજનું ડ્રેન થયું છે, વસ્તી વિષયક કટોકટી વધુ ઘેરી બની છે.
રશિયા એકલું નથી જે પ્રસૂતિ પૂર્વેની નીતિઓ અપનાવે છે. હંગેરી ત્રણ કે તેથી વધુ બાળકો ધરાવતી માતાઓને કર મુક્તિ આપે છે, જ્યારે પોલેન્ડ પ્રતિ બાળક માસિક ભથ્થું ચૂકવે છે. યુ.એસ.માં, ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે મહિલાઓને જન્મ આપવા માટે ઇં૫,૦૦૦ પ્રોત્સાહનનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે. જાે કે, નિષ્ણાતો કહે છે કે કોઈ પણ દેશે હજુ સુધી ઘટતા પ્રજનન વલણોને ઉલટાવી શકાય તેવો સફળ, ટકાઉ ઉકેલ શોધી કાઢ્યો નથી.
વસ્તી વિષયક લોકો હવે ચેતવણી આપે છે કે ૨૦૫૦ સુધીમાં, ત્રણ ચતુર્થાંશથી વધુ દેશો રિપ્લેસમેન્ટ પ્રજનન સ્તરથી નીચે આવી શકે છે.